Σημειώσεις Κεφαλαίου 1

Στέφανος Βυζάντιος, Ἐθνικά: Ὕπιος ποταμός καί πόλις ὑπό τήν Ποντικήν Ἡράκλειαν, ὡς Δομίτιος Καλλίστρατος ἐν ἕκτῳ τῶν περί Ἡρακλείας. Λέγεται καί ἀρσενικῶς καί θηλυκῶς, ἔστι καί Ὑπια ὄρη αὐτόθι, ὡς Νύμφις έν πρώτῳ [ περί ] Ἡρακλείας.

Αρριανός, Περίπλους Εὐξείνου Πόντου, 19: Ἐνθένδε εἰς Τίον, πόλιν Ἑλληνίδα Ἰωνικήν, ἐπί θαλάττῃ οἰκουμένην, Μιλησίων καί ταύτην ἄποικον, ἐνενήκοντα. ἀπό δέ Τίου εἰς Βιλλαῖον ποταμόν στάδιοι εἴκοσιν. ἀπό δέ Βιλλαίου ἐπί τόν Παρθένιον ποταμόν στάδιοι ἑκατόν.

Στράβων 12.4.7: ἐν δέ τῇ μεσογαίᾳ τῆς Βιθυνίας τό τε Βιθύνιον ἔστιν ὑπερκείμενον τοῦ Τιείου καί ἔχον τήν περί Σάλωνα χώραν ἀρίστην βουβοσίοις, ὅθεν ἐστίν ὁ Σαλωνίτης τυρός.

Mustafa Gökçek, “Centralization during the era of Mahmud II”, The Journal of Ottoman Studies, xxi, Ισταμπούλ 2001, σελ. 237-255).

Στράβων 12.3.8: τό δέ μάλισθ’ ὁμολογούμενόν ἐστιν ὅτι ἀξιολογώτατον ἦν τῶν Παφλαγόνων φῦλον οἱ Ἐνετοί, ἐξ οὗ ὁ Πυλαιμένης ἦν: καί δή καί συνεστράτευσαν οὗτοι αὐτῷ πλεῖστοι, ἀποβαλόντες δέ τόν ἡγεμόνα διέβησαν εἰς τήν Θρᾴκην μετά τήν Τροίας ἅλωσιν, πλανώμενοι δ’ εἰς τήν νῦν Ἐνετικήν ἀφίκοντο. τινές δέ καί Ἀντήνορα καί τούς παῖδας αὐτοῦ κοινωνῆσαι τοῦ στόλου τούτου φασί καί ἱδρυθῆναι κατά τόν μυχόν τοῦ Ἀδρίου, καθάπερ ἐμνήσθημεν ἐν τοῖς Ἰταλικοῖς. τούς μέν οὖν Ἐνετούς διά τοῦτ’ ἐκλιπεῖν εἰκός καί μή δείκνυσθαι ἐν τῇ Παφλαγονίᾳ.

Στράβων 12.3.14-15: Μετά δέ τήν Γαζηλῶνα ἡ Σαραμηνή καί Ἀμισός πόλις ἀξιόλογος, διέχουσα τῆς Σινώπης περί ἐνακοσίους σταδίους. φησί δ’ αὐτήν Θεόπομπος πρώτους Μιλησίους κτίσαι … Καππαδόκων ἄρχοντα, τρίτον δ’ ὑπ’ Ἀθηνοκλέους καί Ἀθηναίων ἐποικισθεῖσαν Πειραιᾶ μετονομασθῆναι. καί ταύτην δέ κατέσχον οἱ βασιλεῖς, ὁ δ’ Εὐπάτωρ ἐκόσμησεν ἱεροῖς καί προσέκτισε μέρος. Λεύκολλος δέ καί ταύτην ἐπολιόρκησεν, εἶθ’ ὕστερον Φαρνάκης ἐκ Βοσπόρου διαβάς: ἐλευθερωθεῖσαν δ’ ὑπό Καίσαρος τοῦ θεοῦ παρέδωκεν Ἀντώνιος βασιλεῦσιν: εἶθ’ ὁ τύραννος Στράτων κακῶς αὐτήν διέθηκεν: εἶτ’ ἠλευθερώθη πάλιν μετά τά Ἀκτιακά ὑπό Καίσαρος τοῦ Σεβαστοῦ, καί νῦν εὖ συνέστηκεν. ἔχει δέ τήν τε ἄλλην χώραν καλήν καί τήν Θεμίσκυραν τό τῶν Ἀμαζόνων οἰκητήριον, καί τήν Σιδήνην. ἔστι δέ ἡ Θεμίσκυρα πεδίον τῇ μέν ὑπό τοῦ πελάγους κλυζόμενον, ὅσον ἑξήκοντα σταδίους τῆς πόλεως διέχον, τῇ δ’ ὑπό τῆς ὀρεινῆς εὐδένδρου καί διαρρύτου ποταμοῖς αὐτόθεν τάς πηγάς ἔχουσιν. ἐκ μέν οὖν τούτων πληρούμενος ἁπάντων εἷς ποταμός διέξεισι τό πεδίον Θερμώδων καλούμενος. ἄλλος δέ τούτῳ πάρισος ῥέων ἐκ τῆς καλουμένης Φαναροίας τό αὐτό διέξεισι πεδίον.

Αππιανός, Μιθριδάτεια 78: Τούτων δ’ οἱ μέν τοῖς Θεμισκυρίοις ἐπικαθήμενοι πύργους ἐπῆγον αὐτοῖς καί χώματα ἐχώννυον καί ὑπονόμους ὤρυττον, οὕτω δή τι μεγάλους ὡς ἐν αὐτοῖς ὑπό τήν γῆν ἀλλήλοις κατά πλῆθος ἐπιχειρεῖν· καί οἱ Θεμισκύριοι ὀπάς ἄνωθεν ἐς αὐτούς ὀρύττοντες, ἄρκτους τε καί θηρία ἕτερα καί σμήνη μελισσῶν ἐς τούς ἐργαζομένους ἐνέβαλλον.

Αρριανός, Περίπλους Εὐξείνου Πόντου 23: Ἀπό δέ Θερμώδοντος εἰς Βῆριν ποταμόν στάδιοι ἐνενήκοντα.

Αρριανός, Περίπλους Εὐξείνου Πόντου23: Ἐνθένδε εἰς Θόαριν ποταμόν ἑξήκοντα.

Περίπλους Ανωνύμου, σελ. 119: Ἀπό δέ Οἰνίου ποταμοῦ εἰς Φυγαμοῦντα ποταμόν στάδια μ’, μίλια ε’ ∠’ς’. ἀπό δέ Φυγαμοῦντος ποταμοῦ εἰς Ἀμηλητόν τόπον, στάδια κ’, μίλια β’ ∠’ς’.

Αρριανός, Περίπλους Εὐξείνου Πόντου 23: Ἀπό Πολεμωνίου εἰς ἄκραν Ἰασόνιον καλουμένην στάδιοι τριάκοντα καί ἑκατόν. ἐνθένδε εἰς Κιλίκων νῆσον πεντεκαίδεκα στάδιοι. ἀπό δέ Κιλίκων νήσου ἐς Βοῶνα πέντε καί ἑβδομήκοντα. ἐν Βοῶνι ὅρμος ναυσίν.

Περίπλους Ανωνύμου, σελ. 119-120: Ἀπό δέ Ἰασωνίου εἰς Κιλίκων νῆσον, στἀδια ιε’, μίλια β’. ἀπό δέ Κιλίκων νήσου ἐπί τόν Γένηπον ποταμόν, στάδια νε’, μίλια ζ’ ∠’ς’. ἀπό δέ τοῦ Γενήπου ποταμοῦ εἰς Βοῶνα, άκρωτήριον καί χωρίον, στάδια κ’, μίλια β’ ∠’ς’.

Στράβων 12.3.17: Μετά δέ τήν Σιδήνην ἡ Φαρνακία ἐστίν ἐρυμνόν πόλισμα, καί μετά ταῦτα ἡ Τραπεζοῦς πόλις Ἑλληνίς, εἰς ἣν ἀπό τῆς Ἀμισοῦ περί δισχιλίους καί διακοσίους σταδίους ἐστίν ὁ πλοῦς.

Κύρου Ανάβασις 5.3.2: Καί ἀφικνοῦνται πορευόμενοι εἰς Κερασοῦντα τριταῖοι πόλιν Ἑλληνίδα ἐπί θαλάττῃ Σινωπέων ἄποικον ἐν τῇ Κολχίδι χώρᾳ.

Το Μπέντραμα Καλέ, κάστρο πάνω σε βράχο, στην ανατολική όχθη τού ποταμού Φιλαβωνίτη (Χαρσίτ), κοντά στην Τρίπολη (Τιρέμπολου), 5 χλμ από την ακτή, ήταν το Πέτρωμα που αναφέρει ο Μιχαήλ Πανάρετος στο Τραπεζουντιακόν Χρονικόν του: οἱ ἀπελθόντες ἀπό τό Πέτρωμαν, ἐκούρσευσαν εἰς τό Κοτζαυτᾶ καί ἐποίησαν σφαγήν καί κοῦρσον καί πυρκαϊάν πολλήν.

Απολλώνιος Ρόδιος, Ἀργοναυτικά 2.392:

Νήσου δέ προτέρωσε καί ἠπείροιο περαίης φέρβονται Φίλυρες.

Φιλύρων δ’ ἐφύπερθεν ἔασιν Μάκρωνες. μετά δ’ αὖ περιώσια φῦλα Βεχείρων.

Αρριανός, Περίπλους Εὐξείνου Πόντου 24: Ἐκ δέ τῶν Ἀργυρίων εἰς Φιλοκάλειαν ἐνενήκοντα. ἐνθένδε ἐς Κόραλλα ἑκατόν. ἀπό δέ Κοράλλων εἰς Ἱερόν ὄρος πεντήκοντα καί ἑκατόν.

Στράβων 12.3.28: Ὑπέρ μέν δή τῶν περί Φαρνακίαν καί Τραπεζοῦντα τόπων οἱ Τιβαρηνοί καί Χαλδαῖοι μέχρι τῆς μικρᾶς Ἀρμενίας εἰσίν. αὕτη δ’ ἐστίν εὐδαίμων ἱκανῶς χώρα: δυνάσται δ’ αὐτήν κατεῖχον ἀεί, καθάπερ τήν Σωφηνήν, τοτέ μέν φίλοι τοῖς ἄλλοις Ἀρμενίοις ὄντες τοτέ δέ ἰδιοπραγοῦντες: ὑπηκόους δ’ εἶχον καί τούς Χαλδαίους καί Τιβαρηνούς, ὥστε μέχρι Τραπεζοῦντος καί Φαρνακίας διατείνειν τήν ἀρχήν αὐτῶν.

Σημ. τού Κίνεϊρ: Όπως γράφει ο Μινιώ, ο Δαβίδ Κομνηνός, ο τελευταίος αυτοκράτορας τής Τραπεζούντας, παρέδωσε την πόλη, ύστερα από πολιορκία τριάντα ημερών, στον Μωάμεθ Β’, ο οποίος τον μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη, όπου, κατά παράβαση των όρων συνθηκολόγησης, τον θανάτωσε μαζί με οκτώ από τα παιδιά του.

Ξενοφών, Κύρου Ανάβασις 4.5.25: αἱ δ᾽ οἰκίαι ἦσαν κατάγειοι, τό μέν στόμα ὥσπερ φρέατος, κάτω δ᾽ εὐρεῖαι· αἱ δέ εἴσοδοι τοῖς μέν ὑποζυγίοις ὀρυκταί, οἱ δέ ἄνθρωποι κατέβαινον ἐπί κλίμακος. ἐν δέ ταῖς οἰκίαις ἦσαν αἶγες, οἶες, βόες, ὄρνιθες, καί τά ἔκγονα τούτων· τά δέ κτήνη πάντα χιλῷ ἔνδον ἐτρέφοντο.

Πτολεμαίος 5.13.12: καί παρά τόν Εύφράτην ποταμόν πόλεις αἵδε. Βρεπός … Ἐλέγεια, …

Ιορδάνης Παραδεισόπουλος, Ο γρίφος του Ξενοφώντος (Λονδίνο 2023), σελ. 255, 256, 305, 306, 637.

Ξενοφών, Κύρου Ανάβασις 4.5.15: διά τάς τοιαύτας οὖν ἀνάγκας ὑπελείποντό τινες τῶν στρατιωτῶν· καί ἰδόντες μέλαν τι χωρίον διά τό ἐκλελοιπέναι αὐτόθι τήν χιόνα εἴκαζον τετηκέναι· καί ἐτετήκει διά κρήνην τινά ἣ πλησίον ἦν ἀτμίζουσα ἐν νάπῃ. ἐνταῦθ᾽ ἐκτραπόμενοι ἐκάθηντο καί οὐκ ἔφασαν πορεύεσθαι..