Σημειώσεις Κεφαλαίου 10

Πρόκειται για το κεφάλαιο 1 τού Τόζερ με τα εξής περιεχόμενα: Κωνσταντινούπολη. Ο Βόσπορος. Νότια ακτή τής Μαύρης Θάλασσας. Σινώπη. Σαμσούν. Αποθαρρυντικές προοπτικές. Οι Τσερκέζοι. Τραπεζικές υπηρεσίες στο εσωτερικό. Αναχώρηση από Σαμσούν. Τουρκικά νεκροταφεία. Τσαρκαλή Χαν. Απόμερος δρόμος. Το Καρά Νταγ. Γεωγραφικά χαρακτηριστικά τής Μικράς Ασίας. Λαντίκ. Ευλογία τής συγκομιδής. Το Ακ Νταγ. Κατάβαση στην Αμάσεια. Θέση τής Αμάσειας.

Κάτουλλος 4.13: Άμαστρις Ποντική και Κύτωρος γεμάτη πύξους ( Amastri Pontica et Cytore buxifer).

Βιργίλιος, Γεωργικά 2.437: Είναι ευχάριστο να βλέπεις την Κύτωρο να κυματίζει μέσα στους πύξους ( iuvat undantem buxo spectare Cytorum).

Οράτιος, Ωδές 1.14.11-12: Ποντικά πεύκα, δάση ευγενούς κόρης (Pontica pinus, Silvae filia nobilis).

Σημ. τού Τόζερ: Βλέπε Finlay, History of Greece, τόμ. iv, σελ. 322 (νέα έκδοση).

Ψαλμοί 128.7-8: οὗ οὐκ ἐπλήρωσε τήν χεῖρα αὐτοῦ ὁ θερίζων καί τόν κόλπον αὐτοῦ ὁ τά δράγματα συλλέγων, καί οὐκ εἶπαν οἱ παράγοντες· εὐλογία Κυρίου ἐφ᾿ ὑμᾶς, εὐλογήκαμεν ὑμᾶς ἐν ὀνόματι Κυρίου.

Πρόκειται για το κεφάλαιο 2 τού Τόζερ με τα εξής περιεχόμενα: Αμάσεια. Οι Άγγλοι στρατιωτικοί πρόξενοι. Τα αρχαία τείχη. Οι τάφοι των βασιλέων. Σπήλαιο τού καθρέφτη. Χρονολόγηση των τάφων. Ο Γερμανός πρόξενος. Κατάσταση τής περιοχής. Το σύστημα αλλαγής αλόγων. Αναχώρηση από Αμάσεια. Αρχαίο υδραγωγείο. Δρόμοι προς Γιοζγκάτ. Τουρκικό χωριό Κογιουντζάκ. Εξοπλισμός των ταξιδιωτών. Προβλέψεις. Ταξιδεύοντας στην Τουρκία. Καρά Χατζίπ. Το κεντρικό οροπέδιο. Αλατζά.

Στράβων 12.3.39: ἡ δ’ ἡμετέρα πόλις κεῖται μέν ἐν φάραγγι βαθείᾳ καί μεγάλῃ, δι’ ἧς ὁ Ἶρις φέρεται ποταμός, κατεσκεύασται δέ θαυμαστῶς προνοίᾳ τε καί φύσει, πόλεως τε ἅμα καί φρουρίου παρέχεσθαι χρείαν δυναμένη: πέτρα γάρ ὑψηλή καί περίκρημνος κατερρωγυῖα ἐπί τόν ποταμόν, τῇ μέν ἔχουσα τό τεῖχος ἐπί τῷ χείλει τοῦ ποταμοῦ καθ’ ὃ ἡ πόλις συνῴκισται, τῇ δ’ ἀνατρέχον ἑκατέρωθεν ἐπί τάς κορυφάς.

Σημ. τού Τόζερ: Exploration archaeologique de la Galatie, etc., i, σελ. 367.

Στράβων 12.3.36: τά μέν οὖν Κόμανα εὐανδρεῖ καί ἔστιν ἐμπόριον τοῖς ἀπό τῆς Ἀρμενίας ἀξιόλογον: συνέρχονται δέ κατά τάς ἐξόδους τῆς θεοῦ πανταχόθεν ἔκ τε τῶν πόλεων καί τῆς χώρας ἄνδρες ὁμοῦ γυναιξίν ἐπί τήν ἑορτήν: καί ἄλλοι δέ κατ’ εὐχήν ἀεί τινες ἐπιδημοῦσι θυσίας ἐπιτελοῦντες τῇ θεῷ. καί εἰσιν ἁβροδίαιτοι οἱ ἐνοικοῦντες, καί οἰνόφυτα τά κτήματα αὐτῶν ἐστι πάντα, καί πλῆθος γυναικῶν τῶν ἐργαζομένων ἀπό τοῦ σώματος, ὧν αἱ πλείους εἰσίν ἱεραί. τρόπον γάρ δή τινα μικρά Κόρινθός ἐστιν ἡ πόλις: καί γάρ ἐκεῖ διά τό πλῆθος τῶν ἑταιρῶν, αἳ τῆς Ἀφροδίτης ἦσαν ἱεραί, πολύς ἦν ὁ ἐπιδημῶν καί ἐνεορτάζων τῷ τόπῳ: οἱ δ’ ἐμπορικοί καί στρατιωτικοί τελέως ἐξανηλίσκοντο, ὥστ’ ἐπ’ αὐτῶν καί παροιμίαν ἐκπεσεῖν τοιαύτην « οὐ παντός ἀνδρός εἰς Κόρινθόν ἐσθ’ ὁ πλοῦς.

Πρόκειται για το κεφάλαιο 15 τού Τόζερ με τα εξής περιεχόμενα: Ερζερούμ: η ιστορία του. Η περσική συνοικία. Κύρια οικοδομήματα τής πόλης. Το κάστρο. Προοπτικές λιμού. Προξενικές αναφορές για την περιοχή. Πιθανές θεραπείες τής αταξίας της. Θερμές πηγές τής Ελίτζα. Ο Φρατ ή Δυτικός Ευφράτης. Πέρασμα τού Κοπ Νταγ. Ποταμός Τσορούχ. Μπαϊμπούρτ: το κάστρο της. Αρχαία οικοδομήματα στο Βαρζαχάν. Αρμενική αρχιτεκτονική. Περίπλοκα περάσματα. «Θάλαττα! Θάλαττα!». Η Διαδρομή των Μυρίων.

Σημ. τού Τόζερ: Μόζες Χορενάτσι, iii, 50. Βλέπε Saint-Martin, Mémoires, i, 67.

Ιορ. Παραδεισόπουλος, Ο γρίφος του Ξενοφώντος, Λονδίνο 2023.

Πρόκειται για το Κεφάλαιο 16 τού Τόζερ με τα εξής περιεχόμενα: Κοιλάδα τής Σουμελά. Ασυνήθιστη θέση τής μονής. Πλούσια βλάστηση. Προσέγγιση στη Σουμελά. Το εσωτερικό. Η ίδρυσή της. Η ιστορία τού σουλτάνου Μουράτ Δ’. Η εκκλησία. Το χρυσόβουλλο τού Αλεξίου Γ’. Το φιρμάνι τού Μωάμεθ Β’. Η τράπεζα και η βιβλιοθήκη. Ροδόδεντρα και αζαλέες. Έξοχο τοπίο. Ελληνικά χαρακτηριστικά μεταξύ των ανθρώπων. Πρώτη θέα τής Τραπεζούντας. Θέση τής μεσαιωνικής πόλης: η ιστορία της. Αυλή των Μεγάλων Κομνηνών. Αρχαιότητες τής Τραπεζούντας. Η μεγάλη πολιορκία. Μεσαιωνικό παιχνίδι πόλο. Εκκλησία τής Αγίας Σοφίας. Καταστροφή αρχαίων μνημείων. Συμπέρασμα τού ταξιδιού.

Ξενοφών, Κύρου Ανάβασις 4.8.19-21: οἱ δέ πολέμιοι, ὡς ἤρξαντο θεῖν, οὐκέτι ἔστησαν, ἀλλά φυγῇ ἄλλος ἄλλῃ ἐτράπετο. οἱ δέ Ἕλληνες ἀναβάντες ἐστρατοπεδεύοντο ἐν πολλαῖς κώμαις καί τἀπιτήδεια πολλά ἐχούσαις. καί τά μέν ἄλλα οὐδέν ὅ τι καί ἐθαύμασαν· τά δέ σμήνη πολλά ἦν αὐτόθι, καί τῶν κηρίων ὅσοι ἔφαγον τῶν στρατιωτῶν πάντες ἄφρονές τε ἐγίγνοντο καί ἤμουν καί κάτω διεχώρει αὐτοῖς καί ὀρθός οὐδείς ἐδύνατο ἵστασθαι, ἀλλ᾽ οἱ μέν ὀλίγον ἐδηδοκότες σφόδρα μεθύουσιν ἐῄκεσαν, οἱ δέ πολύ μαινομένοις, οἱ δέ καί ἀποθνῄσκουσιν. ἔκειντο δέ οὕτω πολλοί ὥσπερ τροπῆς γεγενημένης, καί πολλή ἦν ἀθυμία. τῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ ἀπέθανε μέν οὐδείς, ἀμφί δέ τήν αὐτήν πως ὥραν ἀνεφρόνουν· τρίτῃ δέ καί τετάρτῃ ἀνίσταντο ὥσπερ ἐκ φαρμακοποσίας.

Στράβων 12.3.18: τῆς δέ Τραπεζοῦντος ὑπέρκεινται καί τῆς Φαρνακίας Τιβαρανοί τε καί Χαλδαῖοι καί Σάννοι, οὓς πρότερον ἐκάλουν Μάκρωνας, καί ἡ μικρά Ἀρμενία: καί οἱ Ἀππαῗται δέ πως πλησιάζουσι τοῖς χωρίοις τούτοις οἱ πρότερον Κερκῖται. διήκει δέ διά τούτων ὅ τε Σκυδίσης ὄρος τραχύτατον συνάπτον τοῖς Μοσχικοῖς ὄρεσι τοῖς ὑπέρ τῆς Κολχίδος, οὗ τά ἄκρα κατέχουσιν οἱ Ἑπτακωμῆται, καί ὁ Παρυάδρης ὁ μέχρι τῆς μικρᾶς Ἀρμενίας ἀπό τῶν κατά Σιδήνην καί Θεμίσκυραν τόπων διατείνων καί ποιῶν τό ἑωθινόν τοῦ Πόντου πλευρόν. εἰσί δ’ ἅπαντες μέν οἱ ὄρειοι τούτων ἄγριοι τελέως, ὑπερβέβληνται δέ τούς ἄλλους οἱ Ἑπτακωμῆται: τινές δέ καί ἐπί δένδρεσιν ἢ πυργίοις οἰκοῦσι, διό καί Μοσυνοίκους ἐκάλουν οἱ παλαιοί, τῶν πύργων μοσσύνων λεγομένων. ζῶσι δ’ ἀπό θηρείων σαρκῶν καί τῶν ἀκροδρύων, ἐπιτίθενται δέ καί τοῖς ὁδοιποροῦσι καταπηδήσαντες ἀπό τῶν ἰκρίων. οἱ δέ Ἑπτακωμῆται τρεῖς Πομπηίου σπείρας κατέκοψαν διεξιούσας τήν ὀρεινήν, κεράσαντες κρατῆρας ἐν ταῖς ὁδοῖς τοῦ μαινομένου μέλιτος, ὃ φέρουσιν οἱ ἀκρεμόνες τῶν δένδρων: πιοῦσι γάρ καί παρακόψασιν ἐπιθέμενοι ῥᾳδίως διεχειρίσαντο τούς ἀνθρώπους. ἐκαλοῦντο δέ τούτων τινές τῶν βαρβάρων καί Βύζηρες.

Σημ. τού Τόζερ: Fallmerayer, Geschichte des Kaiserthums Trapezunt, σελ. 313.

Σημ. τού Τόζερ: Clavijo, Historia del gran Tamorlan, σελ. 84.